نکات طلایی کار با پری هیتر | از تنظیم دما تا جداسازی آیسی بدون آسیب

نکات طلایی کار با پری هیتر 

اگه می‌خوای موقع جداسازی آی‌سی‌ها کمتر حرارت بدی، ریسک تاب‌برداشتگی برد کم بشه و کارت تمیز تر در بیاد، پری‌ هیتر می‌شه بهترین دوستت.

 اگه تازه‌کاری خوب یاد بگیر، اگه هم حرفه‌ای‌ هستی چند تا ترفند جدید شکار کن.

🔹 پری‌هیتر دقیقاً چه کار می‌کند؟

پری‌هیتر یک دستگاه گرمایشی است که برد الکترونیکی را از زیر به‌طور یکنواخت گرم می‌کند.
هدف اصلی آن:

1. کاهش سختی جداسازی آی‌سی و قطعات.

2. جلوگیری از آسیب به برد در اثر دمای ناگهانی هیتر دستی.

3. پخش یکنواخت گرما در سطح برد تا از شوک حرارتی و ترک‌خوردگی جلوگیری شود.

4. افزایش سرعت و دقت در ریبال یا تعویض آی‌سی.

به زبان ساده: پری‌هیتر نقش "پیش‌گرم‌کن" را دارد تا وقتی با هیتر دستی کار می‌کنی، نیازی به حرارت شدید نداشته باشی و قطعات حساس نسوزند.

🔹 قبل از شروع: ابزار لازم و نکات ایمنی

🛠 ابزار مورد نیاز

1. پری‌هیتر (با سطح سرامیکی یا متال برای توزیع گرما)

2. هیتر دستی (Hot Air) برای تکمیل کار جداسازی

3. فیکسچر یا گیره برد برای ثابت نگه داشتن برد روی پری‌هیتر

4. چسب نسوز یا نوار کاپتون برای محافظت از قطعات حساس

5. پنس ضد‌استاتیک برای جداسازی آی‌سی

6. فویل آلومینیومی (در صورت نیاز برای پوشاندن سوکت‌ها و کانکتورها)

7. کارت یا تیغ مخصوص برای بلند کردن آی‌سی بدون آسیب

8. فلاکس باکیفیت برای انتقال بهتر گرما و جلوگیری از اکسید شدن

⚠️ نکات ایمنی

• تهویه مناسب: بخار فلاکس و قلع را تنفس نکن، حتماً هواکش یا فن داشته باش.

• عینک و دستکش نسوز: برای جلوگیری از سوختگی و پاشش قلع.

• زمین ایزوله و ضد‌استاتیک: برای جلوگیری از تخلیه الکتریکی و آسیب به قطعات.

• اجتناب از تماس مستقیم: هیچ وقت برد را مستقیم روی صفحه داغ پری‌هیتر نگذار.

• صبر در خنک شدن: بعد از اتمام کار، اجازه بده برد به‌آرامی خنک شود تا ترک نخورد.

✅ تا اینجا فهمیدیم قبل از شروع، چه تجهیزاتی لازم داریم و چه نکات ایمنی باید رعایت کنیم.

🔹 جدول راهنمای دما (تقلب خوشگل!)

یکی از مهم‌ترین نکات در کار با پری‌هیتر، انتخاب دمای درست است.
اگر دما کم باشد، آی‌سی به‌سختی جدا می‌شود. اگر زیاد باشد، احتمال سوختن برد یا جدا شدن لایه‌ها بالاست.

📊 راهنمای دما برای بردهای مختلف

نکته طلایی 🎯

• همیشه دمای پری‌هیتر را کمتر از دمای هیتر دستی تنظیم کن.

• اول با دمای پایین شروع کن (مثلاً 100 درجه)، بعد در صورت نیاز آرام بالا ببر.

• دمای بیش از 180 درجه برای مدت طولانی = خطر آسیب جدی به برد.

آموزش مرحله‌به‌مرحله کار با پری‌هیتر (با نکات طلایی هر مرحله)

این راهنما برای بیشتر کارهای ریورک/ریبال (از SMD تا BGA) جواب می‌دهد. اعداد دما را با «جدول راهنمای دما»ی خودت تطبیق بده.

قدم ۱:

آماده‌سازی محیط و ابزار

• میز پایدار، تهویه مناسب، بند ESD، عینک ایمنی.

• ابزار: پری‌هیتر، هات‌اِیر/تاپ‌هیتر، فلوکس، پنس، ویک (wick)، قلع مناسب، الکل ایزوپروپیل، ترموکوپل/دماسنج لیزری، نوار کپتون، فویل آلومینیوم، فیکسچر/گیرهٔ برد.
  نکته طلایی: قبل از روشن کردن دستگاه، همه‌چیز را دم دست بچین—وسط کار دنبال ابزار نگرد!

قدم ۲:

تثبیت برد

برد را کاملاً صاف روی فیکسچر/ریل‌ها بگذار تا هوا زیرش گردش داشته باشد. نقاط حساس اطراف قطعه هدف را با کپتون/فویل بپوشان.
نکته طلایی: اگر برد تاب برمی‌دارد، از ساپورت‌های زیر برد استفاده کن تا در گرما خم نشود.

قدم ۳:

پایش دما

• میز پایدار، تهویه مناسب، بند ESD، عینک ایمنی.

• یک ترموکوپل را با کپتون نزدیک قطعهٔ هدف (نه روی خود قطعه) بچسبان. یک ترموکوپل دوم اگر داری، زیر برد نزدیک همان ناحیه قرار بده.
  نکته طلایی: به نشانگر دستگاه اعتماد مطلق نکن—دمای واقعی را با ترموکوپل بخوان.ابزار: پری‌هیتر، هات‌اِیر/تاپ‌هیتر، فلوکس، پنس، ویک (wick)، قلع مناسب، الکل ایزوپروپیل، ترموکوپل/دماسنج لیزری، نوار کپتون، فویل آلومینیوم، فیکسچر/گیرهٔ برد.
  نکته طلایی: قبل از روشن کردن دستگاه، همه‌چیز را دم دست بچین—وسط کار دنبال ابزار نگرد!

قدم ۴:

تنظیم پروفایل پایه روی پری‌هیتر

• Ramp آرام (حدود ۱ تا ۲ °C بر ثانیه).

• Preheat/Soak زیرِ برد حدود ۱۲۰–۱۶۰ °C برای ۶۰–۱۲۰ ثانیه تا برد یکنواخت گرم شود.

• Peak از بالا با هات‌اِیر/تاپ‌هیتر: برای سرب‌دار معمولاً پیک ۲۰۰–۲۱۵ °C، و برای بدون‌سرب ۲۳۰–۲۴۵ °C. زمان بالای نقطهٔ ذوب (TL) حدود ۳۰–۶۰ ثانیه.
  نکته طلایی: اختلاف دمای بالا و پایین را کم نگه‌دار؛ هرچه زیر برد گرم‌تر و یکنواخت‌تر، نیازِ هوای داغ کمتر و ریسک آسیب پایین‌تر.

قدم ۵:

پیش‌گرم (Preheat)

• پری‌هیتر را روشن کن تا زیرِ برد به محدودهٔ پیش‌گرم برسد. هر ۱۵–۲۰ ثانیه دما را چک کن.
  نکته طلایی: اگر فلوکس زود قل‌قل کرد یا بوی تند داد، سرعت Ramp زیادی بالاست—یک گام ملایم‌تر برو.

قدم ۶:

هم‌دمایی (Soak)

• در دمای ۱۵۰–۱۸۰ °C (بسته به برد) ۶۰–۹۰ ثانیه مکث کن تا حرارت در لایه‌ها پخش شود.
  نکته طلایی: در Soak اطراف قطعه را با پنس لمس نکن—نیمه‌نرم است و جا‌به‌جایی می‌دهد.

قدم ۷:

اعمال گرمای موضعی از بالا

• نازل مناسب را انتخاب کن، دبی هوا متوسط، فاصلهٔ ~۵–۱۰ میلی‌متر. دما را طبق پروفایل بالا ببر تا قلع به حالت براق/روان برسد.
  نکته طلایی: به سطح قلع نگاه کن؛ وقتی «آزاد شد» (reflow)، قطعه مثل شناورِ سبک کمی می‌لغزد—آن لحظهٔ طلاییِ برداشتن/نصب است.

قدم ۸:

برداشتن قطعه (در صورت جداسازی)

• وقتی قلع مذاب شد، خیلی آرام با پنس قطعه را بالا بیاور. اگر مقاومتی حس کردی، توقف کن و چند ثانیه دیگر حرارت بده.
  نکته طلایی: زور اضافه یعنی هنوز سرد است—کنده‌کاری ممنوع!

قدم ۹:

تمیزکاری پدها

• فلوکس بزن، با ویک و کمی قلع نو، پدها را صاف کن (tinning سبک). بعد با الکل تمیز کن.
  نکته طلایی: براقِ یکنواخت بدون برادهٔ مس/فلوکس، نصف راه موفقیته.

قدم ۱۰:

ریبال یا آماده‌سازی قطعهٔ جدید (در صورت نصب)

• قالب ریبال را فیکس کن، توپ‌ها را بنشان، با گرمای کنترل‌شده ذوب کن. یا اگر قطعه نوست، فقط فلوکس نازک و یکنواخت بزن.
  نکته طلایی: فلوکس کمتر = کنترل بیشتر. زیادش کوتینگ می‌دهد و هم‌ترازی را خراب می‌کند.

قدم ۱۱:

نصب و هم‌ترازی

• قطعه را دقیق روی پدها قرار بده. پری‌هیتر هنوز در Soak باشد. از بالا دما را تا پیک ببر تا قلع‌ها همزمان روان شوند. رها کن تا خودش سنتر شود (self-alignment).
  نکته طلایی: اگر بعد از ریفلو هنوز آفست بود، گرم است و لغزش می‌خورد—دوباره بالا نبر؛ بگذار خنک شود و از نو تراز کن.

قدم ۱۲:

خنک‌سازی کنترل‌شده

• هوای داغ و پری‌هیتر را کم‌کم پایین بیاور تا برد طبیعی خنک شود (بدون فن مستقیم).
  نکته طلایی: شوک حرارتی دشمن اتصالات پنهان است—عجله نکن.

قدم ۱۳:

بازرسی و تست

• با ذره‌بین/میکروسکوپ لحیم‌های اطراف را ببین، تست اتصال کوتاه/باز بده، دستگاه را روشن کن و عملکرد را می‌سنج.
  نکته طلایی: اگر BGA کار کردی، حداقل یک بار تست فشار ملایم/گرمایش جزئی برای عیب‌یابی می‌تواند نشتی‌های مرزی را لو بدهد.

قدم ۱۴:

ثبت پروفایل

• دماها، زمان‌ها، نوع فلوکس/قلع، و نتیجه را بنویس و پروفایل را در دستگاه ذخیره کن.
  نکته طلایی: «دفترچهٔ پروفایل» گنجِ کارگاه توست—دفعهٔ بعد از صفر شروع نمی‌کنی.

✨فوت و فن های استادی!

حالا فرض کنیم پری‌هیتر رو مثل یه استاد داری استفاده می‌کنی، ولی برای اینکه کارت واقعاً چشم همه رو خیره کنه، این فوت‌وفن‌ها رو هم یادت نره:

• همیشه پیش‌گرم یکنواخت بده: اگه فقط وسط برد رو داغ کنی، کناره‌ها سرد می‌مونن و ترک برد یا دفرمه شدنش رو می‌بینی.
• از فویل آلومینیوم کمک بگیر: قطعاتی که نمی‌خوای حرارت ببینن رو با یه تیکه فویل بپوشون. اینجوری حرارت به جاهای اضافی نمی‌رسه.
• با دوربین حرارتی یا دماسنج لیزری کار کن: این کار فقط کلاس نداره، بلکه واقعاً دقتت رو بالا می‌بره.
• بعد از ریبال یا ریورک عجله نکن: بذار برد کم‌کم خنک بشه. خنک شدن سریع مساوی با ترک‌های مویی که بعداً پیداشون می‌کنی.

🚫 اشتباهات رایج و راه‌حل‌ها

• اشتباه: دما رو همین‌جوری زیاد می‌کنی که زودتر کارت راه بیفته.
  راه‌حل: همیشه طبق جدول دما پیش برو. بیشتر حرارت دادن فقط برد رو می‌کشه.

• اشتباه: فقط به تایمر نگاه می‌کنی.
  راه‌حل: هر برد داستان خودشو داره. هم دما رو ببین هم واکنش قلع.

• اشتباه: پری‌هیتر رو روی سطح ناهموار می‌ذاری.
  راه‌حل: حتماً سطح صاف و پایدار باشه، لرزش مساوی با جابجایی قطعه.

اشتباه: بعد از کار سریع برد رو جلوی فن یا کولر می‌ذاری.
راه‌حل: بذار خودش با دمای اتاق هماهنگ بشه

✅ چک‌ لیست جمع‌بندی

قبل از اینکه دست به کار بشی، یه نگاه به این چک‌لیست بنداز:

• پری‌هیتر روی سطح صاف و محکم قرار گرفته
• برد تمیزه و قطعات اضافی پوشونده شدن
• دماسنج یا پروفایل دما آماده‌ست
• مرحله‌ی پیش‌گرم یکنواخت انجام شده
• عجله نکردی برای خنک‌سازی

💬 پرسش‌های پرتکرار (FAQ)

۱. اگه پری‌هیتر نداشته باشم، میشه با هویه کار کرد؟

     می‌شه، ولی خیلی پرریسکه. پری‌هیتر برای پخش یکنواخت حرارت ساخته شده، هویه نقطه‌ای داغ می‌کنه.

۲. دمای مناسب همه‌ی بردها یکیه؟

     نه! بسته به نوع برد (موبایل، لپ‌تاپ، تلویزیون) و قلع استفاده‌شده متفاوته.

۳. میشه با پری‌هیتر لحیم‌کاری عادی هم کرد؟

    نه دقیقاً، پری‌هیتر مکمل ابزارهای دیگه‌ست، نه جایگزینش.

۴. چطوری بفهمم برد زیادی داغ شده؟

    علائم مثل تغییر رنگ برد، بوی سوختگی، یا حرکت بیش از حد قلع نشونه‌ی خطره.

۵. بعد از کار باید پری‌هیتر رو تمیز کنم؟

    آره، مخصوصاً اگه فلوکس ریخته باشه. با یه پارچه‌ی خشک تمیزش کن تا دفعه‌ی بعد بو نگیره.

✨ پری‌هیتر همون چیزی‌یه که کارتو از یه "سخت‌افزاری کار مبتدی" به یه تعمیرکار حرفه‌ای و خفن ارتقا می‌ده. با رعایت نکات ایمنی، دمای درست، و چند فوت‌وفن ساده، نه‌تنها برد نسوخته، بلکه کارت هم مثل آینه برق می‌زنه.✨